વર્ષ 2014માં મેન્ડીસન સ્કવેર ગાર્ડન ખાતે વડાપ્રધાનનું સંબોધન / Image Provided

દસ વર્ષ પહેલાં પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ જૂન, 2014માં કાર્યભાર સંભાળ્યા બાદ અમેરિકાની પોતાની પ્રથમ યાત્રા પર એક ઐતિહાસિક ભાષણ આપ્યું હતું. મેડિસન સ્ક્વેર ગાર્ડને 'મો-દી! મો-દી! ' સમગ્ર દેશમાંથી ભારતીય-અમેરિકનોથી ભરેલા ન્યૂયોર્ક શહેરના પ્રતિષ્ઠિત સ્થળમાંથી ગુંજી રહ્યું હતું. 

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે, કેવી રીતે ભારત સર્પદંશ કરનારાઓની ભૂમિથી એક એવા દેશ તરફ આગળ વધ્યું છે, જેના યુવાનો ઉંદરનો ઉપયોગ કરીને વિશ્વને ગોળ ફેરવી રહ્યા છે. તેમણે સુશાસન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું અને ભારતની ત્રણ અનન્ય શક્તિઓ-લોકશાહી, વસ્તી વિષયક અને માંગના 3 'ડી' પર ભાર મૂક્યો.

દસ વર્ષ પછી, ભારતે વિશ્વના સૌથી ઝડપથી વિકસતા મુખ્ય રાષ્ટ્ર તરીકે તેમના નેતૃત્વ હેઠળ તાકાતથી તાકાત તરફ આગળ વધવાનું ચાલુ રાખ્યું છે, જેણે ચંદ્રની અંધારાવાળી બાજુએ અવકાશયાન પણ ઉતાર્યું છે. વર્ષ 2014માં જીડીપીમાં નવમા ક્રમેથી ભારત હવે વિશ્વનું પાંચમું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારતની આઝાદીની શતાબ્દીની ઉજવણી કરવા માટે 2047 સુધીમાં ભારતને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનાવવાનું મહત્વાકાંક્ષી લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે.

ભારતની ઝડપી આર્થિક વૃદ્ધિ જેટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે તેટલી જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભારત હવે વૈશ્વિક મંચ પર ભજવે છે. રાષ્ટ્રપતિ બિડેન ઇન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં ચીનના વર્ચસ્વનો સામનો કરવા અને પડકાર ફેંકવા માટે ક્વાડ રાષ્ટ્રોના વિશિષ્ટ ક્લબના અન્ય નેતાઓ સાથે પીએમ મોદીની યજમાની કરશે, જેમાં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, ઓસ્ટ્રેલિયા, ભારત અને જાપાનનો સમાવેશ થાય છે.

કેટલાક મુદ્દાઓ પર ઘર્ષણ અને મતભેદ હોવા છતાં, ભારત-યુએસ સંબંધો વ્યૂહાત્મક હિતો અને લોકશાહી, ધર્મનિરપેક્ષતા અને વાણી સ્વાતંત્ર્ય જેવા સહિયારા મૂળભૂત મૂલ્યો પર આધારિત મજબૂત પાયા પર છે.

ન્યુ દિલ્હી ખાતે સાંસદ શ્રી થાનેદાર ની વડાપ્રધાન મોદી સાથે મુલાકાત / Images provided

આ મુલાકાત યુ. એસ. માં આગામી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના પરિણામને ધ્યાનમાં લીધા વિના તે સંબંધને મજબૂત કરવાની તક છે. વડા પ્રધાને ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પ સાથે મજબૂત સંબંધો બાંધ્યા હતા, જેમની છેલ્લી આંતરરાષ્ટ્રીય સત્તાવાર મુલાકાત 2020 માં ભારતની હતી, અમદાવાદમાં ખૂબ જ વિવાદાસ્પદ "નમસ્તે ટ્રમ્પ" રેલી સાથે. દરમિયાન, 2023માં જી-20 શિખર સંમેલન માટે બાઇડનની ભારતની મુલાકાત અને જૂન 2023માં પ્રધાનમંત્રી મોદીની વ્હાઇટ હાઉસની ઐતિહાસિક મુલાકાત બંને જોવા મળી હતી.

ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પને ઘણીવાર ભારત પ્રત્યે વધુ મૈત્રીપૂર્ણ તરીકે જોવામાં આવે છે, સંભવતઃ તે સમયનો છે જ્યારે તેમણે પોતાને "હિંદુઓનો મોટો ચાહક" જાહેર કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે "હું ભારતનો મોટો ચાહક છું... મોટો, મોટો ચાહક". દરમિયાન, રિપબ્લિકન વહીવટીતંત્ર હેઠળ ભારત-યુએસ સંબંધો વધુ સારા છે તેવું વ્યાપકપણે વહેંચાયેલું વર્ણન છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિ કમલા હેરિસને ભારતીય લોકશાહી અને માનવાધિકાર સંબંધિત મુદ્દાઓ પર હેરિસની ટિપ્પણીઓના આધારે થોડી ગભરાટ સાથે જોવામાં આવે છે.

આમાંની ઘણી ચિંતાઓ અતિશયોક્તિપૂર્ણ છે, અને રિપબ્લિકન અને ડેમોક્રેટ બંને સ્પષ્ટપણે સ્વીકારે છે કે ભારત સાથેના મજબૂત સંબંધો મહત્વપૂર્ણ અને મૂલ્યવાન છે. ભૂતપૂર્વ રાજદૂત હર્ષવર્ધન શ્રીંગલાએ કહ્યું છે તેમ, નવેમ્બરમાં કોણ જીતે તે ધ્યાનમાં લીધા વિના ભારતની સ્થિતિ સુરક્ષિત છે. "ભારત માટે, તે કોઈપણ રીતે જીત-જીત છે".

ઉપરાષ્ટ્રપતિ હેરિસે પોતાના ભારતીય મૂળ પર ગર્વ વ્યક્ત કર્યો છે અને 2022માં વ્હાઇટ હાઉસની અત્યાર સુધીની સૌથી મોટી દિવાળી ઉજવણીનું આયોજન પણ કર્યું હતું. ભારતીય-અમેરિકન રાજકારણીઓ તેમના મૂળ દેશ પ્રત્યે કોઈ વિશેષ તરફેણ દર્શાવે તેવી અપેક્ષા રાખવી ગેરવાજબી છે, ખાસ કરીને કારણ કે તેમની પ્રથમ વફાદારી તે રાષ્ટ્રના હિતો પ્રત્યે હોવી જોઈએ, જેના બંધારણ પ્રત્યે તેમણે વફાદારીના શપથ લીધા છે.

વડા પ્રધાન મોદી નિઃશંકપણે બંને પક્ષોના ચૂંટાયેલા અધિકારીઓ સાથે મુલાકાત કરશે, કારણ કે લોકશાહી રાષ્ટ્રની મુલાકાત યોગ્ય છે, અને આ ભારત-યુએસ સંબંધોને મજબૂત કરવામાં ભારતના લાંબા ગાળાના હિતોને શ્રેષ્ઠ રીતે સેવા આપશે. ઇલિનોઇસના રાજા કૃષ્ણમૂર્તિ અને મિશિગનના શ્રી થાનેદાર જેવા કોંગ્રેસીઓ સહિત સમોસા કૉકસ સાથેની બેઠકો પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે, જેઓ ભારતીય-અમેરિકનો માટે નજીકના અને પ્રિય અમેરિકી નીતિના કારણો પર પડદા પાછળ કામ કરવામાં સફળ રહ્યા છે.

અમદાવાદ ખાતે આયોજિત નમસ્તે ટ્રમ્પ કાર્યક્રમ / Images provided

ભારત માટે મહત્વપૂર્ણ અને જૂન 2023માં વ્હાઇટ હાઉસની મુલાકાત દરમિયાન જે વિષયો પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી તેમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના કાયમી સભ્ય તરીકે ભારતને સમર્થન અને India-U.S. ઇનિશિયેટિવ ઓન ક્રિટિકલ એન્ડ ઇમર્જિંગ ટેકનોલોજી જેવી વિવિધ અદ્યતન સંશોધન પહેલોમાં વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીનો સમાવેશ થાય છે (iCET). મેક ઇન ઇન્ડિયા પહેલ ભારત માટે માત્ર એક મહત્વપૂર્ણ ઉદ્દેશ જ નથી, પરંતુ અમેરિકા માટે પુરવઠાની સાંકળમાં વિવિધતા લાવવા અને ઉત્પાદિત ચીજવસ્તુઓના પ્રબળ સપ્લાયર તરીકે ચીન પરની વર્તમાન નિર્ભરતાને ઘટાડવા માટે એક વ્યૂહાત્મક અનિવાર્યતા પણ છે.

વધુ વિવાદાસ્પદ બાબત એ છે કે ન્યૂયોર્કમાં અમેરિકી નાગરિકની હત્યાના નિષ્ફળ કાવતરાને લઈને તાજેતરમાં રાજદ્વારી ઉથલપાથલ થઈ છે. જો કે, તે નોંધપાત્ર છે કે કેનેડાએ સમાન મુદ્દાને જે રીતે સંભાળ્યો તેનાથી વિપરીત, યુ. એસ. તેના અભિગમમાં વધુ સમજદાર રહ્યું છે, તે સુનિશ્ચિત કરે છે કે ભારત સાથેના વ્યૂહાત્મક સંબંધોને નકારાત્મક અસર ન થઈ હોય.

ન તો અમેરિકા અને ન તો ભારતે સ્વતંત્ર અને સાર્વભૌમ રાષ્ટ્રો તરીકે એકબીજાની આંતરિક બાબતો પર જાહેરમાં ટિપ્પણી કરવી જોઈએ, પરંતુ મૈત્રીપૂર્ણ લોકશાહી રાષ્ટ્રોને સંવેદનશીલ વિષયો અને ચિંતાઓ પર ખાનગીમાં ચર્ચા કરવાની સ્વતંત્રતા હોવી જોઈએ. અને સમાચાર માધ્યમો અને પત્રકારોને ચૂંટાયેલા નેતાઓને મુશ્કેલ પ્રશ્નો પૂછવાની અને સંવેદનશીલ વિષયો પર પણ વિચારશીલ પ્રતિસાદની અપેક્ષા રાખવાની સ્વતંત્રતા હોવી જોઈએ. 2023 માં, વ્હાઇટ હાઉસે વડા પ્રધાનની રાજ્યની મુલાકાત દરમિયાન માનવાધિકાર વિશે પ્રશ્ન પૂછ્યા પછી ઓનલાઇન સતામણીનો સામનો કરનારા વોલ સ્ટ્રીટ જર્નલના પત્રકારનો બચાવ કરવો પડ્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રી મોદીની આગામી મુલાકાત વિશ્વના સૌથી જૂના અને સૌથી મોટા લોકશાહી દેશો વચ્ચેના વિશેષ સંબંધો પર પ્રકાશ પાડવાની તક છે. બંને રાષ્ટ્રો સાથે મળીને વૈશ્વિક શાંતિ, સ્થિરતા અને સમૃદ્ધિમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપી શકે છે, અને... માત્ર આપણા બંને દેશોના લોકોની જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વની અપેક્ષાઓ અને આકાંક્ષાઓને પૂર્ણ કરવામાં મદદ કરી શકે છે.