M Uma Maheshwari / Google

એમ. ઉમા મહેશ્વરી

છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓથી યુરોપમાં સત્તામાં રહેલી સરકારમાં અનેક સમસ્યાઓ જોવા મળી છે. છેલ્લા અને ચાલુ વર્ષમાં યોજાયેલી ચૂંટણીએ યુરોપ અને વિશ્વના લોકો માટે ચિંતાજનક ક્ષણોનું સર્જન કર્યું છે. 2022માં 13 દેશોમાં અને 2023માં 17 દેશોમાં રાષ્ટ્રપતિ અને સંસદીય ચૂંટણીઓનું આયોજન થયું હતું. જે પૈકી મોટાભાગના દેશોમાં લોકપ્રિયતાવાદીઓ એમાં પણ ખાસ કરીને જેઓ વૈચારિક અધિકાર પર છે તે લોકોના મતમાં વધારો થયો છે. લોકવાદ સાથે "ફેર રાઇટ્સ પાર્ટી" ના આ જકડાયેલા રાજકીય વિકાસે તેમની કેન્દ્રીય વિચારધારા તરીકે વિશ્વભરના વિદ્વાનોમાં આકર્ષણનું કેન્દ્ર બન્યા છે, લોકવાદને એક પ્રવચન તરીકે માન્ય કરે છે, જે દાવો કરવા માટે લોકપ્રિય સાર્વભૌમત્વની સર્વોપરિતાને સામેલ કરે છે કે ભ્રષ્ટ ચુનંદા લોકો બીજાનું અપમાન કરે છે. આ રાજકીય ઘટના પર ફ્રાન્સ, ઑસ્ટ્રિયા અને જર્મનીમાં કરવામાં આવેલા વિવિધ સંશોધન અભ્યાસોએ યુરોપના ચૂંટણી રાજકારણમાં તેના સતત શાસનના તથ્યોને ચોક્કસ સંબંધિત જરૂરી માહિતી સાથે રજૂ કર્યા હતા. પહેલા તો તેમના ચૂંટણી પ્રદર્શનની સફળતા રાષ્ટ્રીય સાર્વભૌમત્વને જાળવવા અને વસાહતીઓને બદલે વતનીઓને પ્રાથમિક મહત્ત્વ આપવા માટે નીતિઓ અમલમાં મૂકવાના તેમના પ્રયાસો છે.

આ સાથે જ પોલેન્ડ, હંગેરી અને સ્વીડનમાં લોકશાહી પક્ષો ઘણી વખત શાસક સરકારના કાર્યાલયમાં છે, કાં તો એકલા અથવા લઘુમતી સરકારોમાં ભાગીદાર તરીકે છે. આ લોકોએ ઇમિગ્રેશન પોલિસી ઘડવા જેવા પોલિસી એજન્ડા તૈયાર કરવા માટે અન્ય પક્ષોને પણ જોડવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. આ બધા પરથી ખબર પડે છે કે કેવી રીતે RWP એ યુરોપિયન દેશોમાં પોતાને એક જરૂરી રાજકીય ખેલાડી તરીકે ઓળખાવી છે.

 RWPનું રાજકીય સત્તા મેળવવાનું નવું વલણ

RWPનું રાજકીય સત્તા મેળવવાનું નવું વલણ હાલની આર્થિક અને ઇમિગ્રેશનની સમસ્યા, યુક્રેનનો મુદ્દો અને અન્ય પરિવર્તન એ પ્રક્રિયાઓને કારણે છે જે વૈશ્વિકીકરણે તેમના પર દબાણ કર્યું છે. તેમણે એવી સ્થિતિ ઊભી કરી છે કે જેમાં યુરોપમાં લોકશાહીને જોખમમાં મુકવામાં આવી છે, જેના કારણે સરમુખત્યારશાહી નેતાઓને તેમના નાગરિકોના રક્ષણ માટે ઉભરી આવવાનો અવકાશ મળ્યો છે. પશ્ચિમી, મધ્ય અને પૂર્વ યુરોપના ઘણા દેશોમાં વર્તમાન રાજકીય પરિદૃશ્યનું અવલોકન કરતાં વ્યક્તિ વિચારધારા અને રેટરિકમાં નીતિ પરિવર્તનનો પુરાવો આપી શકે છે. યુરોપમાં લોકશાહીમાં ઝડપથી ફેરફાર થઇ રહ્યાં છે અને ઇન્ટરનેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર ડેમોક્રેસી એન્ડ ઇલેક્ટોરલ આસિસ્ટન્સ (ઇન્ટરનેશનલ IDEA, 2022)ના તાજેતરના રિપોર્ટમાં ખબર પડી છે કે લોકશાહી સંકોચાઇ રહી છે. આ રિપોર્ટ લોકશાહીના સંકૂચનનું વિકટ ચિત્ર રજૂ કરે છે. દેશો પરની આ અસર લોકશાહી પ્રદર્શનની ચાર મુખ્ય સિરીઝ પર આધારિત છે: કાયદાનું શાસન, અધિકારો, પ્રતિનિધિત્વ અને ભાગીદારી. નોર્ડિક દેશો ટોચ પર છે; હંગેરી, પોલેન્ડ અને રોમાનિયાએ સૌથી ખરાબ પ્રદર્શન દર્શાવ્યું છે. બેલારુસ, રશિયા અને તુર્કી, યુરોપના અન્ય વિસ્તાર, ઓસ્ટ્રિયા, લક્ઝમબર્ગ, નેધરલેન્ડ, પોર્ટુગલ અને યુકેની મજબૂત લોકશાહીમાં પણ ઘટાડો થયો. જેના કારણે સમગ્ર યુરોપમાં તેમના વર્ણનો સાથે RWP પક્ષોને મત આપવા માટે સંવેદનશીલ બન્યા છે.

બીજા વિશ્વયુદ્ધથી, દૂર-જમણેરી પક્ષો નિયો-ફાસીવાદી (1945-55) થી જમણેરી લોકવાદ (1955-80) થી લોકપ્રિય કટ્ટરપંથી જમણેરી પક્ષો (1980-2000) તરફ ગયા અને 21મી સદીમાં તેમનો પ્રભાવ ચાલુ રાખ્યો હતો. ગુના, ભ્રષ્ટાચાર અને ઇમિગ્રેશન જેવા મુદ્દાઓ ઉપર વાતચીત કરી હતી. આ સંદર્ભમાં જે દેશો પર નજીકથી દેખરેખ રાખવાની જરૂર છે તે છે હંગેરી, પોલેન્ડ, ઇટાલી, સ્વીડન અને ફ્રાન્સનો સમાવેશ થાય છે. હાલમાં યુરોપ પણ RWP પક્ષો દ્વારા તેમના લોકપ્રિય મુદ્દાઓ સાથે સત્તામાં રહેવા અને રહેવા અને તેમના લોકો માટે નક્કર નીતિઓ અમલમાં મૂકવાની જરૂરિયાતને ઘટાડવા માટે અપનાવવામાં આવેલી વ્યૂહરચનાઓની સફળતાનું સાક્ષી છે. એ નોંધવું પણ રસપ્રદ છે કે આ RWP પક્ષો ખંડીય આકાંક્ષાઓ કરતાં રાષ્ટ્રીય હિતોને પ્રાધાન્ય આપે છે. જો યુરોપમાં RWP પક્ષો તેમની સદસ્યતા વધારીને એકતા સાથે EUમાં જોડાવાનું પસંદ કરે છે, તો તેઓ "યુરોપિયન રાષ્ટ્રવાદ" નું વર્ચસ્વ જાળવી શકે છે. યુરોપનું ભાવિ આમ આરડબ્લ્યુપી પક્ષો તેમની ઓળખને વંશીય-પ્રાદેશિકવાદથી વધુ સર્વસામાન્યવાદ અને બહુસાંસ્કૃતિકવાદ સુધી કેવી રીતે વિસ્તૃત કરે છે.

આરડબ્લ્યુપી પક્ષોને નજીકથી જોવાથી ખાતરી થાય છે કે શા માટે ઘણા દૂર-જમણેરી પક્ષોની વૈચારિક અપીલમાં લોકપ્રિયતા કેન્દ્રિય છે. મુડેનું પુસ્તક સમાજને સજાતીય અને વિરોધી ગ્રુપ શુદ્ધ લોકો અને ભ્રષ્ટ ભદ્ર વર્ગમાં વિભાજિત તરીકે જુએ છે અને દલીલ કરે છે કે રાજકારણમાં લોકોની સામાન્ય ઇચ્છાને પ્રતિબિંબિત કરવી જોઈએ. ગોલ્ડરના મતે ભદ્ર વર્ગ એક પરોપજીવી વર્ગ છે જે પોતાને સમૃદ્ધ બનાવે છે અને લોકોની ફરિયાદોને વ્યવસ્થિત રીતે અવગણે છે. લોકોની કલ્પના કરતી વખતે ઉર્બિનાટીએ તેને બાકાત અથવા બહિષ્કૃત માન્યું. સેન્ડ્રિન, 2021 એ તેમના કાર્યમાં પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે કે યુરોપમાં બાકાત લોકવાદ પ્રબળ સ્વરૂપ છે અને તે જમણેરી પક્ષો સાથે સંકળાયેલ છે.

યુરોપ કેવી રીતે ચીન અને યુએસ વચ્ચે 'ત્રીજો ધ્રુવ' બની શકે

છેલ્લા કેટલાક સમયથી ફ્રાન્સ અને ઇટાલીમાં લોકવાદ વધ્યો છે જેને નાટો જોડાણનો સામનો કરવા માટે એક બળ તરીકે જોવામાં આવે છે. આજે યુરોપના દેશો રશિયા (શેર્ડ યુરોપીયન વેલ્યુ) અને યુએસ (ખંડની બહાર) દ્વારા નાટો મેનેજમેન્ટ સાથેના સંબંધોની પ્રકૃતિ પર વિભાજિત છે. યુરોપમાં ઊર્જા સંક્રમણને વેગ આપવા માટે નવી વ્યૂહરચનાઓ અમલમાં મુકવામા આવી હતી, જે યુએસ અને EU વચ્ચેના સંબંધો માટે યોગ્ય અંતિમ બની છે. વધુમાં યુક્રેનના યુદ્ધે યુરોપમાં તેમના વિવિધ હિતોનું ચિત્રણ કરીને પશ્ચિમના દેશો વચ્ચે વધતા જતા અંતરને પ્રકાશિત કર્યું છે. આજે મોટા યુરોપિયન દેશો રશિયન આક્રમણની નિંદા કરવાની સ્થિતિમાં નથી અને લાદવામાં આવેલા પ્રતિબંધોની કોઈ વ્યવહારિક અસર નથી. આ સ્થિતિમાં યુરોપ કેવી રીતે ચીન અને યુએસ વચ્ચે 'ત્રીજો ધ્રુવ' બની શકે તે પુરાવો અંગે કહેવું મુશ્કેલ છે.

યુરોપિયન ઔદ્યોગિક નીતિની ગેરહાજરીમાં યુરોપના ઔદ્યોગિક સ્થિતિ લથડવી એ જર્મની નોંધપાત્ર આર્થિક શક્તિ હોવા છતાં પ્રદેશની આર્થિક પછાતતા દર્શાવે છે. યુરોપના પછાતપણાને કારણે તકનીકી ઉન્નતિ લાવવા માટે નીતિગત પહેલો હોવા છતાં ટેક્નિકી રીતે આગળ વધ્યું છે. ઉર્જા ક્ષેત્રના ઘણા મોટા યુરોપીયન ખેલાડીઓ વર્ષોથી અદૃશ્ય થઈ ગયા છે અને યુરોપ માત્ર અસરકારક કાર્બન કિંમત નિર્ધારણ દ્વારા ફરી વધી શકે છે.

2023ના તાજેતરના IMF રિપોર્ટ મુજબ મોંઘવારી અને આર્થિક સમસ્યા સાથે યુરોપનો વિકાસ લથડ્યો છે. હાલમાં, યુરોપમાં મોંઘવારી ઓછી કરવા અને ફુગાવાને હરાવવા અને નાણાકીય સ્થિરતાને સુરક્ષિત કરવા માટેનાં પડકારોનો સામનો કરી રહ્યું છે. આ અનિશ્ચિતતાએ ચુસ્ત નાણાકીય નીતિ માટેના કેસને મજબૂત બનાવ્યો છે અને સમગ્ર યુરોપમાં સરકારોએ પ્રતિબંધિત મેક્રોઇકોનોમિક નીતિઓ સાથે ટકાઉ આર્થિક વૃદ્ધિની ખાતરી કરવી પડશે. એન્થ્રોપોજેનિક ક્લાઈમેટ ચેન્જ (ACC), નવીનીકરણીય ઉર્જા, નીચા કાર્બન ઉત્સર્જન વગેરે પર RWP સ્ટેન્ડ અથવા ચૂંટણી ઢંઢેરો માંગ આધારિત છે જે તેમની લોકપ્રિય નીતિઓથી વિપરીત છે અને જો મતદારો આવી નીતિઓની માગ કરે તો આગામી ચૂંટણીઓ માટે આ એક નિર્ણાયક પરિબળ બની શકે છે. .

યુરોપના અનિશ્ચિત સામાજિક અને આર્થિક ભૂપ્રદેશમાં 2023માં RWPની કામગીરીની ઝાંખી બતાવે છે કે RWP પક્ષો પરિવર્તન કરી રહ્યા છે અને યુરોપમાં સ્થિર અને સૌહાર્દપૂર્ણ રાજકીય વાતાવરણ બનાવવાની દિશામાં કામ કરી રહ્યા છે. શું તેઓ ફ્રન્ટ રનર્સ હશે અને 2024ની ચૂંટણીના પ્રકાશમાં નોંધપાત્ર ફેરફારો લાવશે?

પ્રોફેસર અને વડા
રાજનીતિ અને જાહેર વહીવટ વિભાગ
મદ્રાસ યુનિવર્સિટી