Shri Ram Janmabhoomi / @Vinod Kumar Shukla

કોંગ્રેસે અયોધ્યામાં રામજન્મભૂમિ મંદિરના અભિષેક સમારોહમાં હાજરી આપી ન હતી અને તેને ભાજપની રાજકીય ઘટના ગણાવી જાણે કાર્યક્રમમાં હાજરી ન આપવી એ અરાજકીય નિર્ણય હતો. કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતાઓ - ભૂતપૂર્વ પ્રમુખ સોનિયા ગાંધી, વર્તમાન પ્રમુખ મલ્લિકાર્જુન ખડગે, લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા અધીર રંજન ચૌધરી અને ભૂતપૂર્વ પીએમ મનમોહન સિંહ -ને વિસ્તૃત આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું.

સીપીઆઈ (એમ), સીપીઆઈ અને તૃણમૂલ કોંગ્રેસે પણ આ કાર્યક્રમમાં એવું કહીને હાજરી આપી ન હતી કે તેમને તેમાં રાજકારણ દેખાય છે. શરદ પવારે કહ્યું કે મારે કયા મંદિરમાં જવું તે મારો અંગત મુદ્દો છે. સમાજવાદી પાર્ટી, રાષ્ટ્રીય જનતા દળ, ડીએમકે, શિવસેના (ઉદ્ધવ) અને જનતા દળ (યુ) પણ બહિષ્કાર બ્રિગેડનો ભાગ હતા. પરંતુ કોંગ્રેસનો મામલો અલગ છે જેને કાર્યક્રમમાં હાજરી આપવા અંગે દેખીતી રીતે દુવિધા હતી કારણ કે જો તે સમારંભમાં હાજરી આપે તો મુસ્લિમોનો એક મોટો વર્ગ નારાજ થઇ જાય અને જો ન હોત તો હિંદુઓ નારાજ થઈ શકે. કોંગ્રેસની ચિંતા એ હકીકત સાથે વધુ તીવ્ર બને છે કે પાર્ટીએ તાજેતરની બે ચૂંટણીઓમાં મુસ્લિમોનો વિશ્વાસ પાછો મેળવ્યો છે. કર્ણાટક અને તેલંગાણા જ્યાં મુસ્લિમોએ ખૂબ જ નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી હતી. શા માટે? કારણ કે મુસ્લિમ મતદારો એ સમજવા લાગ્યા છે કે પ્રાદેશિક પક્ષો ભાજપ સામેની તેમની લડાઈને એવા સ્તરે લઈ જઈ શકતા નથી કે જેનાથી સમુદાયને ફાયદો થઈ શકે, તેથી તેઓએ કર્ણાટકમાં જનતા દળ (સેક્યુલર) અને તેલંગાણામાં ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિ (બીઆરએસ) કોંગ્રેસ માટે છોડી દીધી.

કોંગ્રેસને ડર એ હતો કે જે ક્ષણે પાર્ટીમાંથી કોઈ પણ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપે છે, મુસ્લિમ મતો કોંગ્રેસ તરફ વળવાની પ્રક્રિયા બંધ તો નહીં થાય પરંતુ ધીમી જરૂર પડવા લાગશે. આ કોંગ્રેસ માટે માત્ર 19 ટકાથી વધુ મુસ્લિમ વસ્તી ધરાવતા ઉત્તર પ્રદેશ જેવા રાજ્ય માટે જ નહીં, પરંતુ 17 ટકાથી વધુ મુસ્લિમો ધરાવતા બિહાર માટે પણ મોટો આંચકો સાબિત થઈ શકે છે. જો કે, કોંગ્રેસના નેતા અને કલ્કી પીઠાધીશ્વર પ્રમોદ કૃષ્ણન કાર્યક્રમમાં હાજર રહ્યા હતા. કોંગ્રેસ પશ્ચિમ બંગાળમાં પણ વધુ સારા પ્રદર્શનની આશા રાખી રહી છે.

જો કે, કહેવાતા બિનસાંપ્રદાયિક રાજકીય પક્ષો સારી રીતે જાણે છે કે હિંદુ મતદારો માત્ર કાર્યક્રમમાં હાજરી આપીને તેમની પાસે આવશે નહીં તો મુસ્લિમ મતો શા માટે ગુમાવવા અને કોંગ્રેસ જેવા રાજકીય પક્ષો માટે પરિસ્થિતિ વધુ અનિશ્ચિત બની જાય છે, જેમની પાસે કોઈ નિશ્ચિત નથી. એસપી અને આરજેડી જેવી વોટ બેંક કે જેમાં ઉત્તરમાં યાદવ અને મુસ્લિમ મતો છે જ્યારે વોકાલિગા સાથે જનતા દળ (એસ) અને દક્ષિણમાં મુસ્લિમ મતો અને ડીએમકે પાસે દ્રવિડિયન ફેક્ટર છે. હવે, JD(S) NDAમાં જોડાઈ ગઈ છે અને HD કુમારસ્વામીએ અભિષેક સમારોહમાં હાજરી આપી હતી.

ભારતમાં રાજકીય પક્ષોની સમસ્યા એ છે કે મુસલમાનો હજુ પણ રામમંદિર એક વાસ્તવિકતા છે તે હકીકત સાથે સ્વીકારવામાં અસમર્થ છે તેથી મંદિરના કારણને લઈને કોઈ પણ પ્રકારનો ઉથલપાથલ તેમનો વિરોધ કરી શકે છે. આજે પણ સમુદાયના આગેવાનો એવું કહેવાની એક પણ તક છોડતા નથી કે એકવાર મસ્જિદ હંમેશા મસ્જિદ રહે છે અને તેઓ કયામત (ચુકાદાના દિવસ) સુધી બાબરી મસ્જિદના ધ્વંસને ભૂલી શકશે નહીં. પરંતુ વાસ્તવમાં, આ કોર્ટના ચુકાદાનો ઉધાર લીધેલો વાક્ય છે જેમાં એક વખત મંદિર હંમેશા મંદિર હતું. મંદિરો અને મસ્જિદો પરની કાનૂની સ્થિતિને 1994 માં કોર્ટ દ્વારા વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવી હતી જ્યારે સુપ્રીમ કોર્ટની પાંચ જજોની બેન્ચે ઠરાવ્યું હતું કે મસ્જિદ "ઇસ્લામ ધર્મની પ્રથાનો આવશ્યક ભાગ" નથી અને તે નમાઝ અદા કરી શકાય છે. બીજી બાજુ અન્યત્ર, સુપ્રીમ કોર્ટે અયોધ્યા કેસમાં ચુકાદો આપ્યો, “મૂર્તિ એ પવિત્ર હેતુનું મૂર્ત સ્વરૂપ અથવા અભિવ્યક્તિ છે જેના પર કાનૂની વ્યક્તિત્વ આપવામાં આવે છે. મૂર્તિના વિનાશથી પવિત્ર હેતુનો અંત આવતો નથી અને પરિણામે ધર્માધિકાર મળે છે.” પરંતુ કોંગ્રેસના નિર્ણય લેનારાઓના મનમાં મૂંઝવણ શા માટે છે કારણ કે તેઓ સારી રીતે જાણે છે કે જો કોંગ્રેસ કાર્યક્રમમાં હાજરી નહીં આપે તો વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સહિત ભાજપની નેતાગીરી તેને ચૂંટણીનો મુદ્દો બનાવવાની તક ગુમાવશે નહીં. એવી પીચ કે જે પાર્ટીના જૂના નેતાઓને ભગવાન રામમાં વિશ્વાસ નથી. કોંગ્રેસ આ મુદ્દે પહેલેથી જ બચાવમાં છે.

ભારતનું વાતાવરણ પણ પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા સમારોહ પર ભાવનાત્મક રીતે ચાર્જ કરવામાં આવ્યું હતું પરંતુ દ્વિધાથી એક અંશ આગળ કોંગ્રેસને ડર છે કે કાર્યક્રમમાં હાજરી આપવા છતાં, તેઓ હિંદુ મતોથી ખાલી હાથ રહી શકે છે. કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગે હંમેશા હિન્દુત્વ અને સનાતનની કડવી ટીકા કરતા રહ્યા છે અને પક્ષે ભગવાન રામને પૌરાણિક પાત્ર ગણાવીને તેમના અસ્તિત્વ પર સવાલ ઉઠાવતા કોર્ટમાં સોગંદનામું રજૂ કર્યું હતું. ભારતીય રાજકીય પરિદ્રશ્યમાં સોનિયા ગાંધીની ધાર્મિકતા પર હંમેશા સવાલ ઉઠાવવામાં આવે છે. કોંગ્રેસના નેતાઓની આવી છબી સાથે, તે અભિભૂત હિંદુ મતદારો સાથે વ્યવહાર જીતી શકતા નથી. જ્ઞાતિની વસ્તી ગણતરીની માંગ કરીને જ્ઞાતિની લાગણી ઉશ્કેરવાની કોંગ્રેસની રમત સદંતર નિષ્ફળ ગઈ. ભાજપની નવી સોશિયલ એન્જિનિયરિંગે OBC અને SC નેતાઓના એક મોટા વર્ગને હિંદુત્વના યોદ્ધા તરીકે બનાવ્યા છે જે તાજેતરમાં યોજાયેલી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ખાસ કરીને ત્રણ હિન્દી ભાષી રાજ્યોના પરિણામોમાં કોંગ્રેસની હારનું મુખ્ય કારણ હતું. તેથી, કોંગ્રેસ અને અન્ય રાજકીય પક્ષોને ખૂબ જ સાવધાનીપૂર્વક ચાલવાની ફરજ પડી છે કારણ કે તેઓ માત્ર અભિષેક સમારોહમાં હાજરી આપીને હિન્દુ મતદારોને જીતી શકતા નથી. કેટલાક સર્વેક્ષણો સૂચવે છે કે યુપી અને બિહારમાં માત્ર બિન-યાદવ ઓબીસી જ નહીં પરંતુ યાદવો પણ ભૂતકાળની જેમ આ વખતે પણ સપા અને આરજેડીને મોટા પાયે મત આપવાના નથી.

ભૂતકાળમાં ડોકિયું કરીએ તો, 1986માં રાજીવ ગાંધીની બહુમતી સરકાર હતી ત્યારે કોર્ટના આદેશ પર રામજન્મભૂમિના તાળા ખોલવામાં આવ્યા હતા અને બાદમાં તેણે 1989માં VHPને નિર્વિવાદ વિસ્તાર પર શિલાન્યાસ કરવાની મંજૂરી આપી હતી છતાં ચૂંટણી પરિણામો કોંગ્રેસ માટે નિરાશાજનક હતા. કોંગ્રેસ સારી રીતે જાણે છે કે શિલાન્યાસની પાર્ટીને ચૂંટણીમાં બહુ મોંઘી ચૂકવવી પડી હતી અને ત્યારથી લઈને અત્યાર સુધીની સ્થિતિ કોંગ્રેસ માટે વધુ પ્રતિકૂળ છે. તત્કાલીન કોંગ્રેસ પાસે સમર્પિત વોટબેંક હતી પરંતુ હવે કોંગ્રેસ પાસે એવા લોકોની વોટબેંક ઘટી ગઈ છે જેઓ કાં તો નરેન્દ્ર મોદી અથવા ભાજપને ધિક્કારે છે અને આ મતદારોમાંના મોટાભાગના જ્ઞાતિ આધારિત પ્રાદેશિક પક્ષો સાથે છે. કોંગ્રેસના આંકડા ક્યાંય નથી. તેના નેતાઓ દ્વારા હિંદુ ભાવનાઓ વિરુદ્ધના નિવેદનો વધુને વધુ લોકોને તેનાથી દૂર લઈ રહ્યા છે. કોંગ્રેસની બીજી હરોળની નેતાગીરી સમજે છે પરંતુ સોનિયા અને રાહુલની આસપાસના જૂથો આ લાગણી તેમના સુધી પહોંચવા દેતા નથી. વધુમાં, તેઓએ ક્યારેય હિંદુ ધર્મ વિરુદ્ધ કરેલા ભાષણો અને નિવેદનો પર વાંધો ઉઠાવ્યો નથી. પરંતુ જ્યારે ચૂંટણીના પરિણામોનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે, ત્યારે તેમને ખ્યાલ આવે છે કે તેઓએ કોઈ વ્યૂહાત્મક ભૂલ કરી છે.

છેવટે, રાહુલ ગાંધી ભાજપને ઘેરવા માટે ઈન્દિરા ગાંધી અને જવાહર લાલ નેહરુનું અનુકરણ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે, પરંતુ તેઓને એવી આભા હતી કે રાહુલ લોકો પર તેની અસર કરી શકે તેમ નથી. કૉંગ્રેસના લાંબા શાસને ઘણા વિરોધાભાસો પેદા કર્યા છે અને તેમને તર્કથી હેન્ડલ કરવાને બદલે, તેઓ ભારત પર શાસન કરવાનો એકમાત્ર અધિકાર ધરાવતા તેમના અધિકારની ભાવના માટે આક્રમક અને ક્યારેક ઉદ્ધત બની જાય છે. આ માનસિકતાને લીધે, તેઓ હિંદુઓની લાગણીઓને અસંકોચથી ઠેસ પહોંચાડે છે જે કોંગ્રેસના સમર્થનને વધુ નષ્ટ કરી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં કોંગ્રેસ સમક્ષ સ્પષ્ટ મૂંઝવણ એ છે કે તે મતદારોને પોતાની સાથે રાખવા કે જેઓ 10 કરોડથી વધુ છે તે મતદાતાઓને પોતાની સાથે રાખવા અને મુસ્લિમ મતો જીતવા માટે બિનસાંપ્રદાયિક રાજનીતિ અપનાવે જે હિંદુ તરફ ઝુકાવતા હોય છે. . મત. આ તે છે જે દેખીતી રીતે માત્ર આમાં જ નહીં પરંતુ આવા અન્ય ઘણા કેસોમાં તેના નિર્ણયને અસર કરી રહ્યું છે.