'Silicon Valley' of India, is in the grip of a terrible water crisis / IMAGE: REDDIT

બેંગલુરુની 15 મિલિયનની વસ્તીને દરરોજ ઓછામાં ઓછા બે અબજ લિટર પાણીની જરૂર પડે છે, જેમાંથી 70% થી વધુ પુરવઠો કાવેરી નદીમાંથી મેળવવામાં આવે છે. કર્ણાટક રાજ્યમાંથી નીકળતી કાવેરી નદી, જ્યાં બેંગ્લુરુ રાજધાની છે, એક સદીથી વધુ સમયથી પડોશી રાજ્ય તમિલનાડુ સાથે પાણીની વહેંચણીના વિવાદમાં ફસાયેલી છે.

બાકીના 600 મિલિયન લિટર બોરવેલ દ્વારા કાઢવામાં આવેલા ભૂગર્ભજળમાંથી મેળવવામાં આવે છે અને ટેન્કર દ્વારા વહેંચવામાં આવે છે, જે ખાસ કરીને શહેરના આસપાસના વિસ્તારોના રહેવાસીઓ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. જો કે, ગયા વર્ષે ઓછા ચોમાસાએ ભૂગર્ભજળનું સ્તર નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડ્યું છે, જેના કારણે પાણી મેળવવા માટે ઊંડા બોરવેલ ડ્રિલિંગની જરૂર પડી છે. પરિણામે, હાલમાં પાણી પુરવઠામાં 200 મિલિયન લિટરની દૈનિક ખાધ છે.

ગયા વર્ષે નબળા ચોમાસાને કારણે ભૂગર્ભજળનું સ્તર ઘટ્યું હોવાથી અધિકારીઓએ વિવિધ પગલાં અમલમાં મૂક્યા છે. આમાં ટેન્કરની કિંમતોને નિયંત્રિત કરવી અને બાગકામ અને વાહનો ધોવા જેવા બિન-આવશ્યક હેતુઓ માટે પીવાના પાણીનો ઉપયોગ કરતી વ્યક્તિઓ પર દંડ લાદવાનો સમાવેશ થાય છે. જો કે, કેટલાક સંરક્ષણ નિષ્ણાતોએ આ પગલાંની ટીકા કરી છે અને ઘરગથ્થુ સ્તરે આવા નિયમોની અસરકારક દેખરેખ અને અમલની શક્યતા પર સવાલ ઉઠાવ્યા છે.

બે દાયકાથી બેંગ્લોરના રહેવાસી ઇન્ફોટેક ટીકાકાર આનંદ પાર્થસારથીએ આ મામલે એનઆઈએ સાથે વાત કરી હતી. સદીના અંતે (1999-2004) કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રી એસ. એમ. કૃષ્ણ વિશે એક વાર્તા છે, જ્યારે બેંગ્લોરની ભારતીય સિલિકોન વેલી તરીકેની પ્રતિષ્ઠા શરૂ થઈ હતી. એવું કહેવાય છે કે, તેમણે તેમના વરિષ્ઠ અમલદારોને નિયમનકારી અવરોધો મુક્યા વિના ભારતીય અને એમએનસી બંને આઇટી કંપનીઓને તેમનું કામ કરવા દેવા કહ્યું હતું.  તેમણે એક વાક્ય ટાંક્યું હતું કે કૃષ્ણ એ કહ્યું છે કે "જો તમે મદદ ન કરી શકો તો, કાંઇ નહિ પણ તેમને અટકાવશો નહીં."

પાર્થસારથીએ પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, પાણીની અછતનો મુદ્દો બેંગ્લોર કે જે સામાન્ય રીતે કોવિડ-19 રોગચાળા જેવી કટોકટીનો સામનો કરવામાં પારંગત છે, તે ટેક ક્ષેત્ર માટે નોંધપાત્ર પડકાર બની ગયો છે,  પરંતુ મહામારીથી વિપરીત જ્યાં દૂરસ્થ કામ એક વ્યવહારુ ઉકેલ હતો, પાણીની અછત ઘરો અને કચેરીઓ બંનેને અસર કરે છે, જે તેને ઉકેલવા માટે વધુ જટિલ સમસ્યા છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, કોઈ તાત્કાલિક ઉકેલો ઉપલબ્ધ નથી અને જૂનમાં ચોમાસાના આગમન સુધી આગામી સપ્તાહોમાં પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ શકે છે, જે તળાવો અને પાણીના સ્તરને ફરી ઊંચું લાવવાની સાથે સ્ટોરેજની અપેક્ષા કરી શકાય છે.

4 દાયકાથી બેંગ્લોરના રહેવાસી સ્થાનિક વેપારી જસપ્રીત સિંહે શહેરની અનિયમિત બિનઆયોજિત વૃદ્ધિ અને જળાશયોના અતિક્રમણને પાણીની કટોકટીના પ્રાથમિક કારણો તરીકે જવાબદાર ગણાવ્યા હતા.

તેમણે એનઆઈએને કહ્યું, "કાર ધોવા અને બાગકામ જેવા બિનજરૂરી હેતુઓ માટે પાણીના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકવો, રેશનનો ઉપયોગ, અસરગ્રસ્ત વિસ્તારો માટે ટેન્કર દ્વારા પાણી પૂરું પાડવું અને સામાન્ય જનતાને કટોકટી અને ઉપયોગ વિશે શિક્ષિત કરવા જેવા સરકારના પગલાં એક સારું પહેલું પગલું છે, જો કે, ઘણા ઉદ્યોગો જે પાણી પર નિર્ભર છે અને ઉત્પાદકતામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, "વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ ન કરવો, કુલ દુરૂપયોગ અને બગાડ જેવી નાગરિક જવાબદારીનો અભાવ પણ આ કટોકટીમાં ફાળો આપે છે".

જસપ્રીત સિંહે એ વાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો કે, પાણીની કટોકટીનું આયુષ્ય આગામી ચોમાસાના પરિણામ પર નિર્ભર કરે છે. "સરકાર દ્વારા લેવામાં આવેલા પગલાં માત્ર હાલના પાણી પુરવઠાને રેશન કરવા માટેના કટોકટીના પગલાં છે. ચોમાસુ આવે તે પછી ભૂગર્ભજળનું સ્તર વધારવા માટે વ્યવસ્થાઓ હોય તે સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ "

આ ટેક હબ વોલમાર્ટ, ઈન્ફોસિસ અને વિપ્રો જેવા ઘણા સ્ટાર્ટઅપ્સ અને બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓનું ઘર છે. 

AI સ્ટાર્ટઅપના સ્થાપક રિતેશ માથુરનું માનવું છે કે, આ કટોકટીએ વૈશ્વિક સ્તરે ભારતની સિલિકોન વેલીની છબીને અસર કરી છે. તેમણે એનઆઈએને કહ્યું, "પાણીને વધુ અસરકારક રીતે નિયંત્રિત કરવા, વિતરણ કરવા અને તેનો ઉપયોગ કરવા માટેના સંઘર્ષ ઉપરાંત, મારા મતે, આનાથી વ્યવસાયિક ભાવના અને વૈશ્વિક સ્તરે ભારતની સિલિકોન વેલીની છબીને અસર થઈ છે. "નાના અને મધ્યમ વ્યવસાયોને તેમની રોજિંદી કામગીરી ચલાવવા માટે પાણી જેવી મૂળભૂત જરૂરિયાતો માટે વધુ ચૂકવણી કરવા માટે મર્યાદિત સંસાધનોને કારણે વધુ અસર થશે. આ આખરે તેમની આર્થિક આવકને અસર કરશે અને સ્વચ્છતા અને સલામતીમાં ગેરરીતિઓ તરફ દોરી શકે છે."

માથુરે કહ્યું હતું કે, પાણીની કટોકટી એવી કોઈ વસ્તુ નથી જે રાતોરાત બની હોય. તે એક ચાલુ મુદ્દો છે. જે બન્યો છે કારણ કે, ન તો સતત સરકારો કે ન તો નાગરિક કે સમાજે આ કાર્ય યોજનાઓ સામે પ્રગતિને ઓળખવા, ઉપાયો બનાવવા અને દેખરેખ રાખવા માટે ભવિષ્યલક્ષી કાર્ય યોજનાઓ બનાવી છે. તેમણે એમ પણ ઉમેર્યું હતું કે, ઝડપી શહેરીકરણ એ એક વાસ્તવિકતા છે જે આર્થિક વિકાસના ખભા પર ટકી રહે છે અને તે નવી નથી, ભૂતકાળમાં આવી સમસ્યાઓનો સામનો કરનારા વિશ્વભરના શહેરો પાસેથી ઝડપથી શીખી શકાય છે અને આપણા સામાજિક-આર્થિક માળખાને અનુરૂપ ઉકેલો તૈયાર કરી શકાય છે.

કર્ણાટક સરકાર દ્વારા અમલમાં મુકાયેલા પગલાં અંગે તેમણે કહ્યું હતું કે, "હવે લેવામાં આવેલ કોઈપણ પગલાં ઘૂંટણિયે પડી જવાની પ્રતિક્રિયા છે. જેની લાંબા ગાળાની અસરો નથી. હવે જે પગલાં લેવામાં આવ્યા છે. તે માત્ર ઘોંઘાટને ઓછો કરવા માટે છે અને લાંબા ગાળા માટે ઉકેલવા માટે નહીં."