સંગિની પહેલનો ઉદ્દેશ 2030 સુધીમાં બિહાર અને ઝારખંડની સમગ્ર ગ્રામીણ મહિલા વસ્તીને આવરી લેવાનો છે. / Courtesy photo

માસિક ગરીબી એ માસિક સ્રાવ ઉત્પાદનો, શિક્ષણ અને સ્વચ્છતા સુવિધાઓની અપૂરતી પહોંચ દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ નોંધપાત્ર વૈશ્વિક આરોગ્ય મૂંઝવણ છે, જે લાખો મહિલાઓ માટે વ્યાપક અન્યાય અને અસમાનતા તરફ દોરી જાય છે. અપૂરતા શિક્ષણ અને માળખાગત સુવિધાઓ સાથે માસિક સ્રાવની આસપાસના કલંક અને નિષિદ્ધતા આ મુદ્દાઓને વધુ તીવ્ર બનાવે છે.

2019-21 ની વચ્ચે ભારતમાં હાથ ધરવામાં આવેલા નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (NFHS-5) મુજબ, 15-24 વર્ષની વયની માત્ર 64.4 ટકા મહિલાઓ સેનિટરી નેપકિન્સનો ઉપયોગ કરે છે, જ્યારે બાકીની મહિલાઓ કપડા અથવા અન્ય અસુરક્ષિત પદ્ધતિઓ પર આધાર રાખે છે.

સર્વેક્ષણ મુજબ, ભારતના કેટલાક સૌથી ગરીબ રાજ્યોમાં અસુરક્ષિત માસિક સુરક્ષાનો ઉપયોગ કરતી મહિલાઓની ટકાવારી ઘણી વધારે છે, જેમાં બિહાર (59 ટકા), મધ્યપ્રદેશ (61 ટકા) અને મેઘાલય (65 ટકા) ગરીબી, આરોગ્યસંભાળના અભાવ અને અપૂરતી સ્વચ્છતાની સુવિધાઓને કારણે છે.

માસિક સ્રાવ ઉત્પાદનોની ઊંચી કિંમત એ સમયગાળાની ગરીબીમાં પ્રાથમિક ફાળો આપનાર છે, ખાસ કરીને ભારતમાં, જ્યાં 70 ટકા પરિવારો સેનિટરી પેડ પરવડી શકે તેમ નથી. પરિણામે, માસિક ઉત્પાદનોને ઘણીવાર આવશ્યક ખરીદીમાંથી બાકાત રાખવામાં આવે છે, જેમાં મહિલાઓ નાણાકીય અવરોધોને કારણે અન્ય જરૂરિયાતોને પ્રાથમિકતા આપે છે. આ નાણાકીય અવરોધ, સામાજિક કલંક સાથે જોડાઈને, મહિલાઓ માટે તેમની માસિક સ્વાસ્થ્ય જરૂરિયાતોને ખુલ્લેઆમ સંબોધવાનું મુશ્કેલ બનાવે છે.

સંગિનીએ એક નવીન સેનિટરી પેડ ડિસ્પેન્સર મોડેલ રજૂ કર્યું છે જે વાજબી દરે ગુણવત્તાયુક્ત પેડ્સની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરે છે, જેમાં જાગૃતિ, ઉપલબ્ધતા અને પરવડે તેવી ક્ષમતા પર ભાર મૂકવામાં આવે છે. / Courtesy photo

પીરિયડ્સની ગરીબી છોકરીઓના શિક્ષણને પણ ગંભીર રીતે અસર કરે છે, જેના કારણે ગેરહાજરી, ઉચ્ચ ડ્રોપઆઉટ દર અને વર્ગખંડમાં ભાગીદારીમાં ઘટાડો થાય છે. સેનિટરી ઉત્પાદનોની પહોંચનો અભાવ અને અપૂરતી સુવિધાઓ નોંધપાત્ર શૈક્ષણિક અંતરાયો તરફ દોરી જાય છે, જ્યારે સંકળાયેલ લાંછન અને શરમ છોકરીઓના આત્મસન્માન, માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને એકંદર શૈક્ષણિક પ્રદર્શનને નકારાત્મક અસર કરે છે.

વ્હીલ્સ ગ્લોબલ ફાઉન્ડેશન, પાન-આઇઆઇટીના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓ માટે પ્રાથમિક ગિવિંગ-બેક પ્લેટફોર્મ છે, જેનો ઉદ્દેશ ભારતમાં 800 મિલિયનથી વધુ ગ્રામીણ અને ઓછી સેવા ધરાવતા લોકોને પરવડે તેવા આરોગ્યસંભાળ ઉકેલો પ્રદાન કરવાનો છે, જેમાંથી ગ્રામીણ મહિલાઓ 48 ટકા છે. તેના સામાજિક પ્રભાવ ભાગીદાર એનઓબીએ જીએસઆર (બિહાર સ્થિત નેતરહાટ હાઇ-સ્કૂલના ઓલ્ડ બોય્ઝ એસોસિએશનની બિન-નફાકારક શાખા) ના સહયોગથી ગ્રામીણ ભારતમાં 46 મિલિયન યુવતીઓને અસર કરતી કટોકટીને પહોંચી વળવા માટે માસિક સ્રાવ સ્વચ્છતા ઉકેલો 'સંગિની' પ્રદાન કરવા માટે એનઓબીએ જીએસઆરના નવીનતા મોડેલને સ્કેલ કરવામાં આવી રહ્યું છે.

સાંગિની એક નવીન સેનિટરી પેડ ડિસ્પેન્સર મોડેલ રજૂ કરે છે જે વાજબી દરે ગુણવત્તાયુક્ત પેડ્સની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરે છે, જેમાં જાગૃતિ, ઉપલબ્ધતા અને પરવડે તેવી ક્ષમતા પર ભાર મૂકવામાં આવે છે. શરૂઆતમાં બિહાર અને ઝારખંડમાં શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો, જ્યાં સેનિટરી નેપકિનનો ઉપયોગ સૌથી ઓછો છે, આ પ્રોજેક્ટમાં સ્થાનિક સ્વયંસેવકોને સ્થાપન સ્થળો પસંદ કરવા અને સેટઅપને ટેકો આપવા માટે સામેલ કરવામાં આવ્યા છે.

પસંદ કરેલ ઉત્પાદક મશીનોને ગુણવત્તાયુક્ત પેડનો પુરવઠો પૂરો પાડે છે, જ્યારે NOBA GSR વિતરણ, માર્કેટિંગ અને લોજિસ્ટિક્સનું સંચાલન કરે છે. દરેક પેડની કિંમત 2 રૂપિયા છે, જે 10 રૂપિયાની બજાર કિંમત કરતાં નોંધપાત્ર રીતે ઓછી છે, જે માત્ર 450 ડોલરમાં પરોપકારી સહાય દ્વારા આવરી લેવામાં આવેલા પ્રારંભિક સેટઅપ ખર્ચ સાથે મોડેલને આત્મનિર્ભર બનાવે છે.

અન્ય એક સરળ નવીનતા એ છે કે પરવડે તેવા પેડ પ્રદાન કરવા માટે વોલ્યુમ-પ્રોત્સાહન-સંચાલિત સોર્સિંગ ભાગીદારી ઉપરાંત, ડિસ્પેન્સર મશીનમાં એમ2એમ સિમનું એકીકરણ. આ વ્યવસાય મોડેલ ડિલિવરી અને પુનઃપ્રાપ્તિને સરળ બનાવે છે, જે સેનિટરી ઉત્પાદનોને ગ્રામીણ મહિલાઓ માટે વધુ સુલભ બનાવે છે, જેઓ તેમને દુકાનોમાં ખરીદીને લાંછનનો સામનો કરે છે. આ ટીમમાં એન. ઓ. બી. એ. જી. એસ. આર. ની કેન્દ્રીય ટીમ, વિતરણ કેન્દ્રો, સ્થાનિક કેન્દ્રો અને ગ્રામ્ય સમુદાયો અથવા શાળાઓનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં ભંડાર ઓછો હોય ત્યારે ગ્રામ-પ્રભારીઓ (ગામના વડાઓ) ને સૂચિત કરવામાં સક્ષમ ડિસ્પેન્સર્સ હોય છે.

પહેલની પહોંચ વધારવા અને નાણાકીય ટકાઉપણું સુનિશ્ચિત કરવા માટે, NOBA GSR અને WHEELS એ મજબૂત ઉકેલ વિકસાવવા માટે ઔપચારિક ભાગીદારીમાં પ્રવેશ કર્યો છે. WHEELS અને NOBA GSR વચ્ચેનો આ સહયોગી પ્રયાસ સકારાત્મક સામાજિક પરિવર્તન લાવવા માટે ભાગીદારીની શક્તિનો પુરાવો છે. માસિક સ્રાવની સ્વચ્છતા જેવા મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓને સંબોધિત કરીને, અમે માત્ર આરોગ્યના પરિણામોમાં સુધારો કરી રહ્યા છીએ એટલું જ નહીં, પરંતુ યુવાન છોકરીઓ આત્મવિશ્વાસ અને ગૌરવ સાથે શાળામાં જઈ શકે તે પણ સુનિશ્ચિત કરી રહ્યા છીએ.

સંગિની પહેલનો ઉદ્દેશ 2030 સુધીમાં બિહાર અને ઝારખંડની સમગ્ર ગ્રામીણ મહિલા વસ્તીને આવરી લેવાનો છે અને તેણે મહારાષ્ટ્ર, પશ્ચિમ બંગાળ, કર્ણાટક અને તેલંગાણામાં વિસ્તરણ કરવાનું શરૂ કર્યું છે. આ પ્રયાસો છતાં, આ પહેલ ગ્રામીણ ભારતમાં 4 કરોડ 60 લાખ યુવતીઓની જરૂરિયાતો પૂરી કરવાની દિશામાં એક નાનું પગલું છે.

WHEELS ઝડપી સ્કેલિંગ ચલાવવા અને દરેક ગ્રામીણ છોકરીઓ અને મહિલાઓ સુધી પહોંચવા માટે કોર્પોરેટ નેતાઓ, CSR સંગઠનો, IAS અધિકારીઓ, એનજીઓ ભાગીદારો અને આરોગ્ય સંભાળ વ્યાવસાયિકો સહિત તેના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓના નેટવર્કનો લાભ લે છે. આ સંસ્થા માસિક સ્રાવ સ્વચ્છતા વ્યવસ્થાપનમાં ક્રાંતિ લાવીને ગ્રામીણ ભારતને સશક્ત બનાવવા માટે તમામ ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓ અને વ્યાવસાયિક સમુદાયોના સમર્થનને આવકારે છે, જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે દરેક છોકરી અને સ્ત્રી માસિક સ્રાવને સુરક્ષિત, સ્વાસ્થ્યપ્રદ અને ગૌરવ સાથે સંચાલિત કરી શકે છે.

અમે તમને બધાને વિનંતી કરીએ છીએ કે તમે બધા ભારતના ભવિષ્યના આ વિશાળ વંચિત વર્ગને ટેકો આપવા માટે WHEELS ના પ્રયાસોમાં જોડાવા માટે સંગિની પેજ અને ગેટિંગ ઇન્વોલ્વ્ડ સેક્શનની મુલાકાત લો, જે તમને અમારી યાત્રાનો ભાગ બનવા માટે અસંખ્ય રીતો પ્રદાન કરે છે.

(The views and opinions expressed in this article are those of the author and do not necessarily reflect the official policy or position of New India Abroad)